Kto dziedziczy spadek?
Polski system prawny wyróżnia dwa tytuły dziedziczenia spadku – ustawę i testament.
1. Prawo dziedziczenia spadku – Testament.
Zgodnie z obowiązującą w stosunkach cywilnoprawnych autonomią woli jednostki, wskazuje się na obowiązującą w polskim prawie cywilnym zasadę testowania, mimo że nie jest ona wyrażona wprost w przepisach. Wskazana wyżej zasada odnosi się do swobodnego decydowania przez spadkodawcę o losach swojego majątku po śmierci. Niezależnie od obowiązującej zasady swobody testowania swoboda zadecydowania o przekazaniu w testamencie majątku podlega ustawowym ograniczeniom. Wskazując na poszczególne ograniczenia należy mieć na uwadze konkretne zakazy dotyczące testamentu znajdujące się w przepisach kodeksu cywilnego. Wskazać należy, że testament jako czynność prawna nie może zmierzać do obejścia prawa albo pozostawać w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, czy też normami etycznymi. Testament powinien być sporządzony własnoręcznie, opatrzony własnoręcznym podpisem oraz datą. Jednocześnie należy podkreślić, że odwołanie testamentu może nastąpić poprzez jego zniszczenie w takim zamiarze lub pozbawienie go cech, od których zależy ważność testamentu lub poprzez dokonanie zmian, z których wynika wola odwołania postanowień testamentu. Istotnym jest również fakt, że testament późniejszy uchyla testament wcześniejszy. Do prawa dziedziczenia spadku może zostać powołana każda osoba wskazana przez spadkodawcę. Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Kodeks cywilny wskazuje, że spadkodawca może, ale nie musi określać udziałów spadkowych poszczególnych osób, gdy tego nie prawo dziedziczenia spadku przysługuje w częściach równych. W testamencie nie można zastrzec żadnego warunku lub terminu. Mimo że prawo dziedziczenia spadku umożliwia spadkodawcy sporządzenie testamentu, w dzisiejszych czasach zdecydowanie częstszym tytułem prawnym dziedziczenia spadku jest ustawa Kodeks Cywilny.
Sporządzenie testamentu jest najbardziej korzystne w momencie, kiedy spadkodawca chce przekazać majątek osobom innym aniżeli najbliższa rodzina tj. małżonek i dzieci.
2. Prawo dziedziczenia spadku – Dziedziczenie ustawowe.
Reguły i kolejność dziedziczenia ustawowego zawarte w kodeksie cywilnym zostały oparte na więzach rodzinnych. Ustawodawca poprzez ustanowienie takiego kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego spadku, miał na celu pozostawienie majątku spadkowego osobom najbliższym spadkodawcy, którzy, jak wskazuje się w komentarzach, niejednokrotnie przyczyniali się do tworzenia tego majątku, albo z niego korzystali jeszcze za życia spadkodawcy.
Kto dziedziczy spadek? – Kolejność dziedziczenia osób powołanych do spadku:
-
w pierwszej grupie spadkobierców są dzieci spadkodawcy oraz małżonek spadkodawcy;
-
w przypadku braku dzieci (zstępnych) i małżonka spadkodawcy prawo dziedziczenia spadku przypada rodzicom spadkodawcy w częściach równych;
-
jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, jego udział spadkowy przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych;
-
jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając dzieci (zstępnych), prawo dziedziczenia spadku, przypada jego dzieciom (zstępnym);
-
w przypadku braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku;
-
w przypadku braku wyżej wymienionych osób prawo dziedziczenia spadku przysługuje gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Dziedziczenie ustawowe ma swoje ogromne plusy, ze względu na ochronę więzów rodzinnych i możliwość pozostawienia majątku spadkodawcy wśród osób jemu najbliższych w przypadku, gdy testament nie został sporządzony. Jednak należy pamiętać, że mogą się zdarzyć sytuacje, w których ustawowa kolejność dziedziczenia osób powołanych do dziedziczenia nie będzie odzwierciedlaał prawdziwych więzi emocjonalnych spadkodawcy krzywdząc tym samym osoby, z którymi spadkodawcę łączyła faktyczna więź. Wówczas należy sporządzić testament.
W przypadku, gdy sytuacja jest skomplikowana, pomoc profesjonalnego pełnomocnika może okazać się konieczna.
3. Prawo dziedziczenia spadku – Zachowek.
Istotą instytucji zachowku jest ochrona rodziny. Może się zdarzyć sytuacja, w której spadkodawca nie zapisał w testamencie nic żonie i dzieciom, wtedy najbliżsi spadkodawcy zostaną pokrzywdzeni. Osobom najbliższym spadkodawcy przysługuje roszczenie majątkowe, tzw. zachowek skierowane do powołanego spadkobiercy. Wielkość zachowku jest pochodną udziału spadkowego, jaki przypadałby osobie uprawnionej gdyby dziedziczyła z ustawy.
4. Prawo dziedziczenia spadku – Wydziedziczenie.
W polskim systemie prawnym została przewidziana możliwość pozbawienia w testamencie zstępnych, małżonka oraz rodziców zachowku, jeżeli uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego np.
dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. Spadkodawca może również wydziedziczyć w testamencie wyżej wskazane osoby, jeżeli uporczywie nie dopełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Przyczynę wydziedziczenia spadkodawca powinien wskazać w testamencie.
5. Prawo dziedziczenia spadku – Nabycie spadku
Bardzo istotną kwestią jest nabycie spadku. Otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, natomiast moment nabycia spadku musi zostać stwierdzony albo postanowieniem sądu, albo notarialnym poświadczeniem dziedziczenia.
W sytuacjach o zawiłym stanie faktycznym najlepszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.
